محمد بن ابي بكر ابن ابي قَحافه، يكي از ياران وفادار امام علي(ع) بود كه مادرش، اسماء دختر عُمِيس پس از ابوبكر با امام علي(ع) ازدواج كرد. او از كودكي در دامان علي(ع) تربيت شد و به شايستگي، مهر علي در دلش جاي گرفت. از اين رو، وي از حواريّون و اصحاب خاصِّ آن حضرت شد و مورد عنايت ويژه‏ي امام قرار داشت. محمد در جنگ جمل در ركاب اميرالمؤمنين بود كه از جانب امام به حكومت مصر انتخاب شد. امّا مردم مصر از دَرِ نيرنگ با او وارد شده و در اين هنگام، سپاه معاويه به فرماندهي عمروعاص بر مصر تاخت در حالي كه مردم مصر، عليه او شورش كردند. جنگ شديدي روي داد تا اين كه لشكر محمد بن ابي بكر رو به ضعف نهاد. سرانجام، محمد دستگير و به فجيع‏ترين وجهي به شهادت رسيد. او علاوه بر شجاعت و شهامتِ زايدالوصفي كه داشت، از علم و درايت و فهم و فراست و زهد و عبادتِ فوق‏العاده‏اي برخوردار بود. اميرالمؤمنين علي(ع)، چون خبر شهادت محمد بن ابي بكر را شنيد، سخت بي‏تابي نمود و چندين بار در خطبه‏هاي خويش، وي را به اين صفات مي‏ستود.